De in 1624 geboren beeldhouwer Rombout Verhulst maakte in de provincie Groningen twee prachtige monumentale grafmonumenten, een voor Carel Hieronymus van In- en Kniphuisen en Anna van Ewsum in de kerk van Midwolde en een voor Adriaan Clant in de Bartholomeuskerk te Stedum.
Wij, de Historische Kring Leek en omgeving, de kerk in Midwolde, Museum Nienoord en de Bartholomeüskerk in Stedum willen het 400e geboortejaar van Rombout Verhulst niet ongemerkt voorbij laten gaan. Door het te gedenken met een symposium op 8 juni en, zo gewenst, op 9 juni gevolgd door een excursie naar de grafmonumenten. Op dit symposium, in de Bartholomeüskerk in Stedum (gewijzigde locatie), komen vier deskundigen, ieder vanuit hun eigen discipline, vertellen over het leven en werk van Verhulst.
Daarnaast is er nog een kleine tentoonstelling op borg Nienoord en lezingen en concerten in de periode april – september op meerdere locaties.
Verdere informatie kunt u op deze pagina downloaden.
Zaterdag 6 april werd de kleine tentoonstelling `Johannes Bosboom ontmoet Rombout Verhulst in de borg van Museum Nienoord onder veel belangstelling geopend. Meer over de kunst die hij in de kerk van Midwolde maakte, kunt u lezen in het pdf-bestand.
Onderdeel van de tentoonstelling is een korte film die opgenomen is in de kerken van Katwijk, Leiden, Midwolde en Stedum en op Borg Nienoord. De film vertelt hoe de grafmonumenten in Groningen tot stand zijn gekomen.
Historica Alexandra Koning voerde ons terug naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw. Met het grafmonument van Adriaan Clant in de Bartholomeüskerk te Stedum als uitgangspunt schonk zij aandacht aan enkele kantelpunten in onze roemruchte geschiedenis zoals het einde van de Tachtigjarige Oorlog met de ondertekening van de Vrede van Münster in 1648; een gebeurtenis waarbij Adriaan Clant als afgezant van Groningen Stad en Ommelanden aanwezig was. Ook het rampjaar 1672, waarin het grafmonument voor Adriaan Clant werd geplaatst, en waarin het beleg van Groningen plaatsvond, kwam aan bod.
De kleding van de adel in de 17e eeuw zoals onder meer te zien is aan de grafmonumenten gemaakt door Rombout Verhulst in Midwolde en Stedum werd uitgebreid toegelicht. De heren zijn gekleed in een japonse rok, een kimono die rijkdom uitstraalt. De vrouwen dragen rouwsluiers en dragen een jurk met een lage hals, die toen in de mode was. Zij dragen geen sieraden of kant omdat ze in de rouw zijn.
In de 17e en 18e eeuw werd het openbare leven in de Ommelanden gedomineerd door een handvol adellijke families. Adellijke geslachten als Lewe, Clant, Van Ewsum, De Mepsche, Ripperda, Rengers, Coenders, Tjarda van Starkenborgh, Alberda en Van In- en Kniphuizen bezaten vaak meerdere adellijke landhuizen (in Groningen ‘borgen’ genoemd), waaraan veelal uitgestrekte landerijen waren verbonden. Karin Zuiderhoek vertelt aan de hand van familieportretten over het leven en de verdiensten van de verschillende leden van het geslacht Clant.
Het Drents Kamerkoor, onder leiding van dirigent Dick Dijk, zingt uit de rijke traditie van het Nederlandse volkslied. Zowel in tekst als melodie grijpt zij terug op bronnen als het Antwerps liedboek en het bundeltje 'Nederlands volkslied' van Jop Pollmann en Piet Tiggers. Afgewisseld met orgelmuziek door Stef Tuinstra en met begeleiding van hem zingt het Drents Kamerkoor onder andere liedzettingen van Julius Röntgen (een vriend van Brahms) en Florimond van Duyse. Ook moderne bewerkingen van Jetse Bremer staan op het programma.
Thematisch gaan de liederen over datgene wat ons door de eeuwen heen beroert en ontroert: de Liefde.
Rombout Verhulst en het grafmonument voor Adriaan Clant in Stedum
Freerk Veldman, oud-directeur en conservator van de borgen Menkema in Uithuizen en Verhildersum in Leens, geeft een lezing over Rombout Verhulst en het grafmonument voor Adriaan Clant in de Bartholomeüskerk van Stedum. De relatie van Verhulst met Philips Vingboons, de architect van de borg Nittersum in Stedum, wordt besproken. Vingboons ontwierp ten dele ook de graftombe. De contacten die beiden hadden met Johan Clant, de opdrachtgever van zowel het praalgraf als de borg, komen uitgebreid aan bod. Tevens zal aandacht worden geschonken aan de herinrichting van de kerk.
Extra fondsen en gulle gevers maken het ons nu mogelijk om het symposium gratis aan te bieden. Wij danken hen allen voor deze geste, want dat maakt deelname van een breder publiek mogelijk. Helaas is niet alles gratis, maar omdat de consumpties ook nog eens worden aangeboden door de Groninger Kerken blijven uw kosten beperkt tot een bedrag van slechts €10, - voor de lunch. In verband met het bestellen van deze lunches dient u zich wel aan te melden voor het symposium en aan te geven of u hiervan gebruik wilt maken.
Aanmelden:
Aanmelden tot 1 juni romboutverhulst2024@gmail.com. Geef hierbij aan of u een lunch wilt bestellen. Uw eventuele bijdrage voor de lunch kunt u op 8 juni bij binnenkomst betalen. Er is een pinapparaat aanwezig.
Het symposium is bedoeld voor geïnteresseerden in de praktijk van het beeldhouwen in de 17e eeuw, in het gebruik van de verschillende steensoorten die daarbij werden gebruikt en in de constructie en restauratie van de vele imposante grafmonumenten zoals de graftombes van Maarten Harpertsz. Tromp en Michiel de Ruyter en andere 17e-eeuwse beroemdheden. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de opdrachtgevers van deze prachtige monumenten en natuurlijk aan het leven en de werkwijze van Rombout Verhulst.
De beeldhouwer Rombout Verhulst werd in 1624 geboren. Nu, 400 jaar later, is dat een goede aanleiding om aandacht te besteden aan zijn beeldhouwwerken. Verhulst maakte in de provincie Groningen twee prachtige monumentale grafmonumenten, in de kerk van Midwolde en in de Bartholomeuskerk in Stedum.
Op dit symposium, in Stedum, komen vier deskundigen vertellen over het leven en werk van Verhulst, wie de opdrachtgevers waren, hoe zijn werk tot stand kwam en welke materialen hij gebruikte. En, ook belangrijk voor de generaties na ons, hoe kunnen wij deze kunstwerken in stand houden?
De bijeenkomst is een samenwerking tussen de kerk in Midwolde, de Bartholomeuskerk in Stedum, de Historische Kring Leek e.o. en Museum Nienoord, Borg en Nationaal Rijtuigmuseum. .
Hendrik-Jan Tolboom, natuursteenspecialist Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Rombout Verhulst gebruikte voor het realiseren van veel van zijn werken verschillende soorten marmer: wit marmer uit Italië, rood en zwart marmer uit België. Gesteenten die gebruikt werden omwille van hun kleur en structuur. Het kost vele uren handwerk voordat het beeldhouwwerk deze pracht toont. Daarbij werd gebruik gemaakt van verschillende gereedschappen en technieken, waarover in de lezing een en ander verteld zal worden.
Stefan Glasbergen, docent lerarenopleiding geschiedenis Hogeschool Amsterdam en auteur van de meest recente biografie over Rombout Verhulst.
Stefan neemt ons mee in zijn verhaal over het leven en werk van Rombout Verhulst waarin hij antwoord geeft op onder andere de volgende vragen: waar en bij wie was hij in de leer, hoe kwam hij aan zijn opdrachten, wie waren zijn opdrachtgevers, hoe was de wisselwerking tussen hem en zijn opdrachtgevers, hoe kwam zijn werk tot stand en wat maakte zijn werk zo goed?
Tijdens deze lezing zal duidelijk worden waarom Verhulst als de belangrijkste beeldhouwer uit de tweede helft van de zeventiende-eeuw in de Noordelijke Nederlanden kan worden aangemerkt.
Pier Terwen, kunsthistoricus en beeldhouwwerkrestaurator
Wat komt er zoal kijken bij het restaureren van grafmonumenten? Wat zijn de uitdagingen, welke de dilemma’s? Pier Terwen vertelt uitgebreid over zijn ervaringen; hij was onder andere betrokken bij de restauratie van meerdere grafmonumenten van de hand van Rombout Verhulst: Maarten Tromps graftombe in de Oude Kerk in Delft, de epitaaf van Pieter van der Werff in de Hooglandse Kerk in Leiden, het grafmonument van Willem van Liere in Katwijk en het praalgraf van Carel Hieronymus van In- en Kniphuisen in Midwolde.
Dankzij vakmensen als Pier Terwen kunnen ook de generaties na ons van deze kunstwerken genieten.
Wil Tiemes, kunsthistoricus en onderzoeker
Zowel Anna van Ewsum, Maria van Reygersbergh als Josina Walburgis van Löwenstein-Wertheim-Rochefort gaven opdracht voor het maken van een grafmonument voor hun overleden echtgenoot (henzelf inbegrepen). Hoewel Anna, Maria en Josina in hun respectievelijke grafmonumenten half opgericht achter hun man liggen, als ‘demi-gisant’, trekken zij de meeste aandacht. Deze ‘opvallende onopvallendheid’ zoals Wil Tiemes het zo treffend noemt, maakt nieuwsgierig. Wat verbond deze vrouwen? Waarom lieten ze zich op deze wijze afbeelden?
Door ons mee te voeren naar hun sociale en culturele milieu hoopt Wil Tiemes deze vragen voor u te beantwoorden.
De bustocht is helaas komen te vervallen. U kunt natuurlijk op eigen gelegenheid de kerken van Midwolde en Stedum bezoeken. Bezoekinformatie vind u op hun websites.
De grafcultuur/grafsymboliek van de praalgraven in Stedum en Midwolde
Reint Wobbes geeft een lezing over de bijzondere grafcultuur in de provincie Groningen, een cultuur die in bepaalde delen van deze provincie een veelheid aan grafverzen en -symboliek kent. Hij besteedt aandacht aan deze symboliek en in het bijzonder aan de symboliek van de praalgraven in de kerken van Stedum en Midwolde. Omdat zelfs de kleinste dorpen begraafplaatsen kregen of bestaande kerkhoven werden uitgebreid met een begraafplaats was ruimen niet nodig om plaats te maken voor nieuwe gestorvenen. Dat gold ook voor de aanleg van begraafplaatsen buiten de dorpen. Daarom zijn in deze provincie veel oude graftekens bewaard gebleven.
Muziek op de borg
Tijd: 15uur
Locatie: Borg Nienoord
Kosten: €12,50 inclusief koffie en thee
In adellijke huizen zoals Nienoord werd in de 17e en 18e eeuw volop gemusiceerd, door de bewoners zelf en door beroepsmusici. Bij grote hoven was er een hofkapel zoals in Den Haag. Op Borg Nienoord kunnen er in kleinere bezetting werken zijn uitgevoerd van componisten zoals Sybrandt van Noordt, Cornelis Helmbreker Pieter Bustijn, Willem de Fesch, graaf Unico van Wassenaer, Heinrich Scheidemann en leden van de uitgebreide Bach-familie. Hoe die huiselijke composities klinken, kunt u beluisteren dankzij Jellegeert Postma (clavecimbel, kistorgel) en Berta Kwant (blokfluit, viool).
De kerken in Midwolde en Stedum kunnen bezocht worden. Er zijn vrijwilligers aanwezig die uitleg geven over de grafmonumenten.
Op 15 september zal professor Frits Scholten op Borg Nienoord een lezing geven van 14:00 tot 16:00 uur. De inhoud wordt nog bepaald, maar Frits Scholten weet heel veel over Rombout Verhulst te vertellen. Hij is op het onderwerp gepromoveerd.
Op 10 november zal het koor Northern Voices in de kerk van Midwolde optreden vanaf 15:00 uur. Het programma wordt op dit moment vastgesteld.
